Η Μαρία Δόξα, Youth Mentor και μητέρα δύο εφήβων, έγραψε για την ιστοσελίδα του έργου “Σχολείο χωρίς στερεότυπα” το παρακάτω κείμενο. Αν έχετε κι εσείς να μοιραστείτε δεδομένα ή δράσεις σε σχέση με την έμφυλη ισότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο [email protected].
«Κάθε τέσσερα χρόνια ο λαός εκλέγει της αντιπροσώπους του (Βουλευτές, Δημάρχους και Νομάρχες).
Όλοι οι Έλληνες πολίτες που συγκεντρώνουν της προΰποθέσεις που ορίζει το Σύνταγμα, μπορούν να είναι υποψήφιοι για τα αξιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Βουλευτή, (του) Δημάρχου και (του) Νομάρχη».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να ζητήσει από…».
Κοινωνική & Πολιτική Αγωγή Γ’ Γυμνασίου, Αναθεωρημένη έκδοση 21-0209 | Κεφ. Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα
«Xρήσιμη μπορεί να είναι η βοήθεια του καθηγητή Tεχνολογίας του σχολείου…»
«H τέταρτη ομάδα θα συνεργαστεί με τον καθηγητή της Xημείας ή της Βιολογίας…»
Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Γυμνασίου, έκδοση 2021 | Κεφ. Ειρήνη και Πόλεμος
«Σε συνεργασία με τον σύμβουλο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και τον καθηγητή Πληροφορικής σχεδιάστε μια έρευνα για να διαπιστώσετε κατά πόσο οι νέοι της ηλικίας σας… Επεξεργαστείτε στη συνέχεια με τη βοήθεια του Μαθηματικού σας».
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, έκδοση 2021 | Κεφ. Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών
«Η ομάδα A… θα κρίνει τον νικητή».
«Αρχίζει ο ομιλητής νούμερο 1 της ομάδας Α μιλώντας ένα λεπτό και ο ομιλητής νούμερο 1… Παίρνει το λόγο ο ομιλητής νούμερο 2 της ομάδας B και του απαντά ο ομιλητής νούμερο 2».
«Tα μέλη της ομάδας Γ, αν χρειαστεί, μπορούν να διακόψουν τους ομιλητές…».
Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Γυμνασίου, έκδοση 2021 | Κεφ. Ειρήνη και Πόλεμος
Στην Ελλάδα το 2022 εκλέγονται μόνο άντρες βουλευτές, Υπουργοί και Πρόεδροι της Δημοκρατίας. Στα σχολεία υπάρχουν αποκλειστικά άντρες καθηγητές Τεχνολογίας, Χημείας, Βιολογίας, Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Μαθηματικών. Και φυσικά στα σχολεία αυτά φοιτούν μόνο αγόρια.
Στο «ασφαλές» αυτό συμπέρασμα μπορούμε εύκολα να καταλήξουμε ρίχνοντας μια ματιά στα σχολικά βιβλία που αυτή τη στιγμή διαβάζουν χιλιάδες μαθητές και -ω, του θαύματος!- μαθήτριες, ενώ αντίστοιχα χρησιμοποιούν χιλιάδες καθηγητές και -επίσης ω, του θαύματος!- καθηγήτριες.
Μια πρόσφατη συζήτηση για τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό και τα έμφυλα στερεότυπα που υπάρχουν και αναπαράγονται μέσα στις σχολικές τάξεις ήταν αυτή που αρχικά με έβαλε σε σκέψεις. Πόσο συχνά συνειδητοποιούμε, άραγε, ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούμε καθημερινά αντανακλά τα στερεότυπα που μας περιβάλλουν;
Η Ελληνική γλώσσα είναι από τη δομή της έμφυλη – διαθέτει γένη και τα αντίστοιχα άρθρα. Ως αποτέλεσμα, στη σύγχρονη Ελληνική το αρσενικό γένος και οι τύποι του χρησιμοποιούνται ως γενικευμένοι. Το θηλυκό γένος και οι τύποι του θεωρούνται ως «μαρκαρισμένοι».
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σκεφτείτε όλα τα επαγγέλματα, που στις καθημερινές και αυθόρμητες αναφορές μας, τα αποδίδουμε σε άντρες: «να πας σε έναν γιατρό», «θα μιλήσω σε έναν δικηγόρο», «ο πιλότος έκανε την προσγείωση», «πάω για ψώνια στον μανάβη». Το άρθρο σας θα αλλάξει μόνο αν έχετε κατά νου κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο για γιατρό, δικηγόρο κλπ, το οποίο τυχαίνει να είναι γυναίκα.
Σκεφτείτε τώρα πόσα επαγγέλματα θα κατατάσσατε, εξίσου αυθόρμητα μιλώντας, στα γυναικεία: «η νοικοκυρά του σπιτιού», «θα καλέσω τη νοσοκόμα», «αναζητώ την γραμματέα του». Η αναλογία, σε αριθμό επαγγελμάτων αλλά και στο κύρος, συμβολικό και οικονομικό, αυτών είναι απογοητευτικά συντριπτικά υπέρ του αρσενικού.
Το να χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο γλώσσα γενικευμένη και μη συμπεριληπτική είναι αυθόρμητο και όχι τόσο εύκολο να αλλάξει. Χρόνια αναπαραγωγής ριζωμένων στερεότυπων βρίσκουν ασυναίσθητα την έκφρασή τους σε κάθε δραστηριότητα της καθημερινότητας, πολύ περισσότερο μάλιστα στην προφορική μας επικοινωνία.
Το να χρησιμοποιούμε όμως μία τέτοια σεξιστική γλώσσα άκριτα, μαζικά και αλόγιστα, τόσο στα σχολικά βιβλία όσο και γενικότερα στο σχολικό περιβάλλον, είναι τουλάχιστον μη αποδεκτό. Η συγγραφή σχολικών βιβλίων δεν είναι αυθόρμητη. Είναι, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, μια συνειδητή, επιστημονική και σωστά εποπτευόμενη εργασία. Το σχολικό βιβλίο αποτελεί βασικό εργαλείο στα χέρια της εκπαιδευτικής κοινότητας, τον πυρήνα και τη βάση που διαμορφώνει συνειδήσεις, νόρμες, φόρμες και αντιλήψεις. Το σχολικό περιβάλλον, σε όλες τις εκφάνσεις του, οφείλει να αποδέχεται, να προβάλλει και να εκπαιδεύει τα παιδιά με βάση την αρχή της ισότητας, της συμπερίληψης και της αποδοχής. Οφείλει να διαμορφώνει πολίτες που θα αντιλαμβάνονται ότι οι ικανότητες και οι δυνατότητες μας δεν μπορούν να ορίζονται από τους άλλους. Ορίζονται μόνο από τα δικά μας «θέλω» και «μπορώ».
Τα παραπάνω παραδείγματα από τα βιβλία Γ’ Γυμνασίου της κόρης μου ήταν για εμένα σοκαριστικά, αλλά αποτελούν δυστυχώς μόνο ένα μικρό δείγμα. Μια σύντομη έρευνα στο σχετικό υλικό τάξεων του Δημοτικού, Γυμνασίου και του Λυκείου απλά επιβεβαιώνει το μοτίβο.
Τα συγκεκριμένα βιβλία έχουν, κατά αληθινά αξιοσημείωτο τρόπο, γυναίκες συγγραφείς -έχουν μάλιστα κριθεί και αξιολογηθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους επίσης από γυναίκες. «Η συγγραφή και η επιστημονική επιμέλεια πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου» , όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στο πρώτο φύλλο τους.
Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να προβλημάτισε τις συγγραφείς ή έστω κάποιο άλλο άτομο, το πόσο συμπεριληπτική ή όχι είναι η γλώσσα στις σελίδες τους.
Αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν έναν βιβλίο γραμμένο, ελεγμένο και εγκεκριμένο από καθηγήτριες-εκπαιδευτικούς να αναφέρεται σε συνάδελφους καθηγητές μόνο με το άρθρο «ο»; Πού αναγνώρισαν, αλήθεια, εκείνες, μέσα σε αυτά τα βιβλία, τον εαυτό τους.
Αναρωτιέμαι πού χωράει η κόρη μου σε αυτόν τον κόσμο που περιγράφουν τα βιβλία της.
«Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν αποτελούν προσωπικές απόψεις της συντάκτριας και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ ή του Διαχειριστή Επιχορήγησης του Προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα (Ίδρυμα Μποδοσάκη σε συνεργασία με το SolidarityNow)».
